Wat staat er op het dagelijks menu van de Indonesiërs? Rijst. ’s Morgens, ’s middags en ’s avonds. Rijst is dan ook een basisgewas voor de boeren in Indonesië. Zoals in Boyolali, Java. Hier in de hooglanden kweken de boeren biologische rijst om zelf te eten en om te verkopen. Maar er zijn heel wat uitdagingen. Zoals een beperkte toegang tot de markt en een beperkte beschikbaarheid van biologische rijst.
Samen met de lokale ngo ‘Lembaga Studi Kemasyarakatan dan Bina Bakat (LSKBB)’, ondersteunt Vredeseilanden in Indonesië de boeren in de regio van Boyolali, Centraal Java. Het opzet? Méér biologische rijst op de velden zien, en de rijsthandel duurzamer verbeteren ten voordele van boerenfamilies. Daarvoor werken we samen met de boeren zelf, privéhandelaars, consumenten en de lokale overheid. Een geïntegreerde aanpak op verschillende domeinen bleek de sleutel tot succes.
Méér biologische rijst op de velden
LSKBB en Vredeseilanden ondernamen verschillende intensieve interventies om boeren de overstap te laten maken naar biologische rijst. Boeren worden aangemoedigd om hun eigen zaaizaad te vermeerderen en natuurlijke producten te gebruiken zoals biologische meststoffen en pesticiden. Het resultaat is dat de meeste boeren overgeschakeld zijn naar biologisch landbouw, vooral in hoger gelegen gebieden waar genoeg water beschikbaar is. De boeren verenigden zich ook in een organisatie, de Asosiasi Petani Padi Organik Boyolali (APPOLI). Ze hebben een intern controlesysteem en door gezamenlijk te verkopen krijgen ze betere prijzen. Die goede prijzen trekken dan weer nieuwe leden aan. Eind 2009 bijvoorbeeld waren ze bijvoorbeeld met 1849, eind 2012 al met 3559.
Samenwerken met privéhandelaars
Vredeseilanden en LSKBB namen de hele rijstketen onder de loep. Welke tussenhandelaars strijken de meeste winsten op? Welke afzetmarkt levert het meest op voor de boeren? Waar zitten de beste opportuniteiten die de boeren een stabiel inkomen kunnen garanderen? Een deel van de rijst wordt via coöperatieven verkocht, een ander deel rechtstreeks aan consumentengroepen. Daarnaast wordt een deel van de rijst verkocht aan groothandelaars. Je vindt hun rijst ook in steden als Solo, Jakarta, Yogyakarta en Bandung. De bestellingen lopen vlot binnen en de boeren kunnen de vraag niet bijhouden. Zulke privébedrijven leveren aan de boeren ook meststoffen en ze geven vormingen over kwaliteitstandaarden.
Consumenten informeren over gezonde voeding
Omdat er zoveel stappen zijn in de landbouwketen van boer tot eindconsument, hebben de klanten hun voeling met de rijst en de rijstboeren verloren. Dat de boeren meestal een zeer lage prijs voor hun rijst ontvangen en dat de kwaliteit van hun product onder druk staat, beseffen de meeste consumenten niet. Vredeseilanden werkt daarom samen met Konsorsium Solo Raya. Zij organiseren ontmoetingen tussen boerenorganisaties en consumentengroepen, en ze voeren gerichte campagnes naar huisvrouwen, overheden en onderwijsinstellingen. Consumentengroepen bezoeken de velden waar biologische rijst geteeld wordt. Zo kunnen ze met eigen ogen bekijken hoe de rijst groeit en verwerkt wordt. Er komen meer en meer van dergelijke consumentengroepen en de vraag naar biologische rijst neemt toe. Tegelijkertijd verdwijnen een aantal tussenschakels omdat de boeren nu rechtstreeks verkopen.
Beleidsbeïnvloeding ter ondersteuning van duurzame landbouw
De lokale overheid is een onmisbare schakel in het rijstprogramma. LSKBB en Vredeseilanden willen dat die overheid volop kiest voor duurzame landbouw. Met succes. Het budget voor landbouw is de afgelopen jaren sterk gestegen. En waar vroeger het grootse deel van het budget bestemd was voor landbouwmiddelen als zaden en meststoffen, gaat er nu ook een deel naar marketing en materiaal voor de verwerking. Bovendien hebben de boeren nu gemakkelijker toegang tot kapitaal van de overheidsbanken.
Intern kwaliteitssysteem opent de deuren voor internationale markten
Vredeseilanden hielp de leden van APPOLI om een systeem voor kwaliteitscontrole te ontwikkelen (ICS, Internal Control System). Het is belangrijk dat iedere boer dezelfde standaarden hanteert. Want als één boer niet voldoet, wordt de hele oogst afgekeurd. Samen biologisch telen en het productieproces controleren was noodzaak om een sterke speler te worden op de biologische rijstmarkt.
De inspanningen die de boeren en boerinnen van APPOLI leverden, werden in 2011 al beloond met een certificaat van Biocert, de nationale instantie die de biologische velden controleert. De boeren konden de lokale markt op met biologische rijst voorzien van het Biocert-label.
Daar komt nu het biocertificaat van IMO - Fair for Life bij. Dankzij deze twee certificaten is APPOLI nu uitgerust om de internationale biologische rijstmarkt op te gaan. Biofresh, Belgische groothandelaar in bioproducten, kocht 1 container kwaliteitsrijst aan. Sinds de zomer van 2013 ligt die rijst in verschillende biologische en natuurvoedingswinkels. De prijs die de boeren krijgen ligt bijna dubbel zo hoog als op de lokale Indonesische markt.
En het verhaal is nog lang niet gedaan, andere boeren hebben steeds meer oren naar dit verhaal. De voorzitter van APPOLI verwacht dat nog meer boeren zich de komende jaren zullen aansluiten.
