Tijd voor menselijkheid in Ecuador: vrouwen zaaien verandering

In het noorden van Ecuador, tussen de cacao- en koffievelden van Esmeraldas, werkt Laura Pincay samen met tientallen vrouwen aan een stille revolutie. Ze produceren chocolade, ja, maar vooral toekomst. “We willen dat ons werk gezien wordt, dat onze stem gehoord wordt,” zegt Laura. “Elke dag bewijzen we dat vrouwen een sleutelrol spelen in de landbouw én in onze gemeenschappen.”

Laura is voorzitter van ASOMURCHOQ, een vereniging van plattelandsvrouwen die biologische cacao telen en verwerken tot chocoladeproducten. Hun werk is meer dan inkomen: het is een weg naar onafhankelijkheid, zorg voor hun familie, en behoud van traditie.  

Een nieuw tijdperk voor vrouwelijk ondernemerschap

Volgens Johanna Renckens, die al meer dan dertig jaar voor Rikolto in Ecuador woont en werkt, is er de laatste tien jaar veel veranderd. “Er zijn meer kansen en aandacht voor vrouwelijk ondernemerschap,” vertelt ze. “Vrouwen starten hun eigen zaak, maken chocolade en koffie, of verkopen hun producten op markten. Dat was vroeger ondenkbaar.”

Toch blijft de ongelijkheid groot. Slechts een minderheid van de plattelandsvrouwen heeft vast werk. Velen werken dan weer mee op hun familieboerderij, maar worden daar zelf nauwelijks voor verloond. “Daarom is het zo belangrijk dat vrouwen hun eigen inkomen hebben,” benadrukt Johanna. “Het betekent eten op tafel, onderwijs voor hun kinderen, en een zekere onafhankelijkheid.”

“We willen dat ons werk gezien wordt, dat onze stem gehoord wordt. Elke dag bewijzen we dat vrouwen een sleutelrol spelen in de landbouw én in onze gemeenschappen.” - Laura Pincay, voorzitter ASOMURCHOQ

De artisanale chocolade van ASOMURCHOQ is daar een voorbeeld van: een klein maar krachtig middel om economische autonomie op te bouwen, zelfs in afgelegen dorpen.

Leren, groeien en ondernemen met een doel

De vrouwen van ASOMURCHOQ maken deel uit van een groter netwerk van producenten en jongeren die via trainingen van Rikolto duurzaam leren ondernemen. “Het gaat niet enkel om produceren,” vertelt Laura. “We leren hoe we de kwaliteit van onze cacao kunnen verbeteren, hoe we ons beter kunnen organiseren en hoe belangrijk samenwerking met lokale markten en scholen daarbij is.”

Zo ontstaan voedselinitiatieven die gezonde, lokale producten promoten. “We voelen dat we deel uitmaken van een verandering die begint bij wat we eten,” bevestigt een van de jongeren uit het traject.  

"Het geweld dat gepaard gaat met de drugshandel in Latijns-Amerika, treft vrouwen in het bijzonder. Velen durven zich niet meer verplaatsen uit angst voor onveiligheid. Ook het aantal gevallen van femicide nam de afgelopen vijf jaar sterk toe. Jaarlijks worden meer dan 300 vrouwen vermoord, vaak gelinkt aan drugscriminaliteit of huiselijk geweld." - Johanna Renckens, projectmanager CREA

Genderagenda’s: samen sterker

Samen met organisaties zoals Rikolto en de Italiaanse ngo Cospe werkten vrouwen uit vijf provincies aan zogenaamde genderagenda’s: actieplannen die de specifieke noden én dromen van vrouwen in kaart brengen, en concrete stappen voorstellen.

Gedurende negen maanden verzamelden ze verhalen over hun dagelijkse realiteit. Ze spraken over gendergeweld, de grote werkdruk, beperkte toegang tot markten, en over klimaatverandering die hun oogsten bedreigt. “Vroeger kenden de lokale overheden ons niet,” zegt Laura. “Nu weten ze wie we zijn, wat we doen en waar we voor staan. We krijgen een plek aan tafel. Dat is nieuw.”

Een van de prioriteiten die uit hun agenda voortkwam, was de oprichting van een zadenbank met inheemse gewassen. Daarmee willen ze traditionele kennis bewaren en zich beter wapenen tegen de gevolgen van klimaatverandering.

“Elke nieuwe klant die onze chocolade proeft, proeft ook onze strijd. Het is niet zomaar een product. Het is het resultaat van generaties vrouwen die nooit hebben opgegeven.”

Een samenleving onder druk

Tegelijk leven deze vrouwen in een land dat zwaar onder druk staat. Ecuador was ooit een van de veiligste landen in Latijns-Amerika, maar groeide de laatste jaren uit tot een belangrijke doorvoerroute voor cocaïne uit Colombia, Peru en Mexico. Het geweld dat daarmee gepaard gaat, treft de hele samenleving, en vrouwen in het bijzonder. Velen durven zich niet meer verplaatsen uit angst voor onveiligheid. Het aantal gevallen van femicide (vrouwenmoord) is de afgelopen vijf jaar sterk gestegen: jaarlijks worden meer dan 300 vrouwen vermoord, vaak gelinkt aan de drugscriminaliteit of huiselijk geweld.  

In de afgelopen decennia trokken miljoenen Ecuadorianen daarom naar het buitenland, op zoek naar werk en veiligheid. Op het platteland blijven vaak grootouders en kinderen achter. “De jongeren van vandaag groeien zo op in een context zonder toekomstperspectief, en dat maakt hen kwetsbaar voor rekrutering door drugsbendes. Families raken uit elkaar en het vertrouwen in de toekomst verdwijnt.”  

Daarbovenop komen klimaatverandering en illegale mijnbouw, die landbouwgrond en rivieren vervuilen. “Voor vrouwen die leven van landbouw is dat rampzalig,” betreurt Johanna. “Ze zorgen voor voedsel, water en kinderen, en precies die bronnen worden bedreigd.”

De kracht van verbondenheid

Ondanks die harde realiteit laten vrouwen zoals Laura zich niet ontmoedigen. Ze bundelen hun krachten, scholen zich bij, en leren samen ondernemen. In kleine werkplaatsen roosteren ze cacao, maken ze chocolade of branden ze koffiebonen. Elk product is een daad van verzet tegen ongelijkheid en uitzichtloosheid.

“Elke nieuwe klant die onze chocolade proeft, proeft ook onze strijd,” zegt Laura glimlachend. “Het is niet zomaar een product. Het is het resultaat van generaties vrouwen die nooit hebben opgegeven.” Wat Laura en de vrouwen van ASOMURCHOQ doen, bewijst dat de toekomst van ons voedsel in de handen ligt van wie het met zorg en overtuiging verbouwt.

“Wat wij hier doen, lijkt misschien klein,” besluit Laura. “Maar het zaadje dat we planten, groeit verder in onze kinderen, in onze gemeenschappen, en hopelijk ook ver daarbuiten.”