“Vooruit maakte van gratis schoolmaaltijden een breekpunt, maar meer dan de helft van de subsidies gaat naar Antwerpen.” De titel van het artikel in De Standaard (29/8) vat perfect wat er misgaat in het debat rond voeding op school: het vernauwt zich tot gratis schoolmaaltijden, welke partij punten scoort en wie het meeste binnenhaalt. Zo dreigen we alle kansen te missen die een brede aanpak rond voeding op school biedt.
Want het Vlaams beleid gaat om méér dan maaltijden. Het gaat om voeding op school: fruit, soep, gezonde tussendoortjes, ontbijt, of een warme maaltijd. Uit de praktijk weten we dat veel scholen met voeding aan de slag willen, zonder meteen zelf een keuken te moeten runnen.
In Leuven kregen zes basisscholen in 2022 de kans om te experimenteren met een voedingsproject op maat. Hun aanpak toont hoe divers en creatief scholen met voeding kunnen omgaan. Een school startte een fruitproject: elke dag kregen leerlingen een stuk fruit of groente, geleverd door lokale boeren. Dankzij een solidariteitssysteem – ouders konden extra bijdragen voor kinderen van wie de ouders dat niet konden – kreeg elk kind fruit, zonder onderscheid.
Andere scholen kozen voor soepdagen, soms klaargemaakt door een buurtkok, soms geleverd door een lokale producent. Kinderen proefden nieuwe smaken, ouders en buurtorganisaties werden betrokken, en het gezamenlijke soepritueel bracht verbondenheid in de klas. Nog een school zette een ontbijtproject op, omdat bleek dat 40% van de kinderen zonder ontbijt naar school kwam. Met overschotten van een sociale organisatie kreeg elk kind de kans om de dag gezond te starten.
Gratis voeding is niet de enige manier om schoolvoeding toegankelijk te maken. Uit bevragingen blijkt dat ouders bereid zijn bij te dragen – ook ouders met beperkte financiële marge, zolang het bedrag redelijk is en er een eerlijk systeem van sociale correctie bestaat.
Dat bewijst het hernieuwde aanbod met warme maaltijden in de scholengroep SMD-L. Samen met een lokale cateraar ontwikkelden we een aanbod dat betaalbaar was voor alle gezinnen. Dankzij een samenwerking met de stad werd automatisch een sociaal correctiemechanisme toegepast, zodat gezinnen die het moeilijk hadden, discreet minder betaalden. Voor ouders was dat transparant en zonder stigma; voor de cateraar en de betrokken landbouwers betekent het een stabiele afzetmarkt; voor de school een manier om kinderen een gezonde maaltijd aan te bieden zonder organisatorische overlast.
De conclusie is duidelijk. Onze ervaring leert ten eerste dat succes niet voortkomt uit één uniform model, maar uit de flexibiliteit om in te spelen op de noden en draagkracht van elke school. Ten tweede is het essentieel dat het aanbod toegankelijk is voor alle leerlingen – gratis, of op een andere manier. Ten derde blijkt dat scholen een breder voedingsbeleid nodig hebben om daadwerkelijk invloed te hebben op de eetgewoonten van leerlingen.
Want voeding op school is ook meer dan wat er in de refter of brooddoos belandt. Scholen kunnen het verschil maken wanneer ze voeding integraal benaderen – via wat internationaal bekendstaat als de whole school food approach. Dat betekent: een gezond en duurzaam aanbod, aangepast aan de schoolcontext; een duidelijk voedingsbeleid dat door het hele schoolteam gedragen wordt; educatie rond voeding in het lessenpakket, zodat kinderen begrijpen waarom gezond eten belangrijk is; betrokkenheid van de bredere schoolgemeenschap – ouders, buurtorganisaties, leveranciers.
Onderzoek in Gentse kleuterscholen toonde aan dat een universeel aanbod van voeding gekoppeld aan zo’n integrale aanpak een duidelijke impact heeft op armoedebestrijding, aanwezigheden, ouderbetrokkenheid, leerprestaties en eetvaardigheden. Ook leerlingen die niet opgroeien in een kwetsbare situatie hebben hier baat bij. Ongezonde eetpatronen zijn immers een breed maatschappelijk probleem.
De Vlaamse regering heeft met de voorziene 70 miljoen euro per jaar een historische stap gezet. Dat budget maakt structurele ondersteuning mogelijk, in plaats van losse projectjes. Het is niet verrassend dat steden als Antwerpen, die al jaren met voeding op school experimenteren, nu sneller kunnen schakelen. En dat een stad met veel scholen en veel kinderen in kwetsbare situaties ook meer middelen krijgt? Dat is geen toeval, dat is sociaal beleid. Laat het vooral een kans zijn voor andere steden en gemeenten om te leren en in te spelen op de noden van hun scholen.
Katharina Beelen is beleidsexpert bij Rikolto voor “Goed eten op school”
Hoe ondersteun je als lokaal bestuur scholen om gezonde voeding aan te bieden? Zowel grotere centrumsteden als kleinere gemeenten kunnen met dit thema aan de slag. In dit online lab vertrekken we vanuit inspirerende praktijkvoorbeelden en zoomen dieper in op uitdagingen zoals het uitbouwen van duurzame samenwerkingsstructuren en het vinden van geschikte financiering.
.jpg)
